En dan begin ik te schrijven, en het doet er niet toe waarover, want het is zo mooi, ik struikel achter mijn woorden aan en druk langzaamaan door tot aan mijn kern… Virginia Woolf.
De eerste keer dat ik ‘automatisch’ – of vrij – leerde schrijven, was tijdens mijn opleiding aan de Akademie voor Expressie eind jaren 70. Creatief schrijven was nog jong in Nederland en er werd volop mee geëxperimenteerd. Ons associatief vermogen werd in de schrijflessen geprikkeld en ‘automatisch schrijven’ hoorde bij een van de opdrachten, herinner ik mij. Anderen noemen deze techniek ‘vrij schrijven’. of ‘jezelf losschrijven’.
‘Zet je pen op papier, begin te schrijven zonder enige bedoeling, schrijf door, ook al weet je niets meer. In dat geval schrijf je gewoon ‘ik weet het niet meer’, ‘ik weet het niet meer’… net zo lang tot er zich weer wat aandient; dan schrijf je weer verder. Non stop, zonder oordeel, het hoeft niet goed te zijn of diepgang te hebben. Alles is goed. Ik zet de wekker op 10 minuten. Begin nu!’
Zo luidde ongeveer de instructie van de docent.
We begonnen en verrasten onszelf. Aanvankelijk zuchtend en steunend, want waar gaat dit naar toe… schreven we toch gehoorzaam door. En aan het einde van de 10 minuten troffen niet alleen juweeltjes aan, het had ook een soort bevrijdende werking op ons systeem. We voelden ons vrolijker (want wat een grappen borrelen daar op uit dat onbewuste), vrijer (we doen gewoon lekker maar wat…) en creatiever (wat een vondsten!).
De technieken van het automatisch schrift gebruik ik sindsdien en ik raad het ook altijd iedereen aan. Oké, er zijn wel eens perioden dat ik het niet doe of heel onregelmatig, maar de bevrijdende werking ervan ken ik te goed om het helemaal te verwaarlozen. Het werkt in ieder geval goed in tijden dat ik ergens mee zit of ergens last van heb. Maar ook altijd als voorbereiding op creatief werk. Vrij schrijven helpt mij de hotline met mijn ziel te herstellen.
Later las ik Julia Cameron (The Artist Way), die ook pleit voor iedere morgen drie pagina’s non stop schrijven en zij geeft woorden aan wat ik al lang wist. Ergens zit een creatieve bron die aangeboord kan worden, maar dan moet je eerst je innerlijke criticus van je schouder af krijgen. Kritiek, oordelen, gepieker en je emoties kunnen je systeem zo vergiftigen, dat er geen letter meer op papier komt.
In mijn boek ‘De held in je eigen verhaal’ schrijf ik dit:
‘Ikzelf begin bijna iedere morgen met het schrijven van drie of vier bladzijden in een schrift. Dat heb ik geleerd van Julia Cameron. In haar bekende boek The Artist Way stelt zij dat de ‘ochtendpagina’s’ het voornaamste instrument vormen bij het herstellen van het contact met de creatieve bron. Hiermee ontmasker je de negatieve, kritische, weigerachtige, terughoudende, rationele criticus die jou influistert dat je het maar beter niet kunt doen, die jouw talenten in twijfel trekt, die je in je slachtofferrol houdt of die je woede in stand houdt. Het schrijven werkt uitstekend, het geeft me veel inspiratie en ideeën en ik het raad het altijd iedereen aan. Koop een dik schrift en schrijf iedere ochtend, voor of na het ontbijt drie pagina’s helemaal vol. Het maakt niet uit waarover. Begin met te beschrijven hoe je je voelt, waar je zit, waar je aan denkt, wat je dwars zit; spit een thema uit, schrijf je verlangens op. Het hoeft nergens aan te voldoen, het mag slecht geschreven zijn. Niemand zal het lezen, het is alleen een instrument…
Ook al ben je geen schrijver, deze techniek is heel behulpzaam als het gaat om het onderhouden van het contact met je ‘wezen’ en het bevorderen van de creativiteit. Stephen Covey schrijft: ‘Schrijven is een psychoneurale activiteit, waarmee je een brug kunt slaan tussen het bewuste en het onbewuste.’ Door schrijven wordt je gedachtewereld uitgekristalliseerd.’
Nu las ik dit weekend een artikel in de Ode die als kwartaalbijlage bij NRC Handelsblad verscheen. Inge Schilperoord schrijft in het artikel ‘de ontdekking van de woordenschat’ over de Amerikaanse psycholoog James Pennebaker, auteur van ‘The secret Life of pronouns’.
Wat blijkt nu… vrijschrijven is niet aleen goed voor je creativiteit, het is ook goed voor je lichamelijke gezondheid! Pennebaker doet onderzoek naar de verbijsterende relaties tussen woordgebruik, schrijfmethodes en gezondheidseffecten.
Pennebaker was al jaren geïnteresseerd in hoe psychische factoren een rol spelen bij uiteenlopende ziektes. En er kwam een relatie uit naar voren: de relatie tussen ziekte en het geheimhouden van emotioneel ingrijpende ervaringen.
Pennebaker deed vervolgens onderzoek naar de effecten van schrijven en het gebruik van woorden op het verbeteren van de gezondheidstoestand. De controlegroep moest 15 minuten schrijven over een emotioneel ingrijpende situatie. Al na twee weken bleek deze groep op alle fronten beter te functioneren dan de andere groep, minder aspirine nodig te hebben en betere cijfers te halen.
Niet alleen huisvrouwen, studenten, maar ook maag- en kankerpatiënten, veteranen, mannen in een zwaar bewaakte gevangenis deden mee. Keer op keer bleek de groep die schreef beter te worden en dat was zelfs meetbaar in het lichaam: een lagere hartslag, en bloeddruk, sterker werkende T-cellen, minder cortisol in het bloed.
De spelregels zijn: stel jezelf zo min mogelijk regels, schrijf 15 minuten per dag, schrijf alles op wat er in je opkomt, wees 100% eerlijk naar jezelf, maak je geen zorgen over schrijfstijl of woordkeuze, maar probeer al schrijvend verbanden te vinden door jezelf steeds vragen te stellen en ongestoord door te schrijven.
Leuk die Pennebaker. Grappige naam ook in dit verband.
