Een gewaagd verlanglijstje

In een van mijn trainingen over persoonlijk leiderschap zat laatst een jonge vrouw van halverwege de dertig. Ze zag er een beetje kleurloos en moe uit. Ze werkte al vijf jaar bij de belastingdienst en had van haar manager de opdracht gekregen iets te doen aan haar persoonlijke ontwikkeling.
Een van de eerste opdrachten die ik gaf, was het maken van een gewaagd verlanglijstje. Ik vroeg de deelnemers minstens 10 en zo mogelijk 50 dingen op te schrijven die je wel zou willen realiseren, beginnend met de zin: ‘Ik zou wel….’.
Er zijn mensen voor wie deze opdracht een peulenschilletje is. Zij schrijven moeiteloos de meest waanzinnige wensen op, variërend van een reis naar Antarctica, een soepfabriek beginnen, een huis bouwen, bungee jumpen, ontslag nemen, in een opera zingen tot een restaurant in Italië beginnen. Maar voor veel mensen is dit toch een lastige opgave. Zo ook voor deze jonge vrouw. Er kwam niets op papier. Ze wist het echt niet.
Het gevoel het niet te weten is in de reis van de held zo’n typisch geval van ‘het dorre land’. De held is vastgelopen en is het contact met zijn creatieve potentieel verloren. De held zal wakker gekust moeten worden. Er moet iets gebeuren en de opgave is de juiste snaar te raken zodat er iets in beweging wordt gezet.
Ik gaf – vooral voor haar – een andere opdracht: ik vroeg de deelnemers te vertellen over een topmoment uit hun leven. Na enig aarzelen had ze inderdaad een verhaal: ze had, in een grijs verleden, op de kunstacademie gezeten (we waren allemaal verrast en verbaasd) en had als eindexamenopdracht een mooie kleurige quilt gemaakt, waar ze veel lof voor geoogst had. Toen ze hierover sprak glansden haar ogen plotseling. Het leek wel of er iets ‘aangeraakt’ was. Na de middagpauze zei ze tegen me: ‘ik heb toch nog even een wensenlijst gemaakt’. En ze las me voor: wonen in Griekenland, met kleurige lappen en stoffen werken, een eigen zaakje beginnen. Ze straalde toen ze me aankeek.
En toen kwam alles in een stroomversnelling. Aan het einde van de training, een paar weken later, had ze emigratiepapieren voor Griekenland aangevraagd en haar ontslag genomen bij de Belastingdienst.
            Dit is natuurlijk een uitzonderlijk verhaal. Het gaat niet altijd zo snel. De held moet er klaar voor zijn. En dat was kennelijk bij haar het geval. Haar creatieve potentieel moest nodig weer ontsloten worden.
Een mooi voorbeeld van hoe deelnemers in een training wakker kunnen worden en zich realiseren dat er beweging in hun leven moet komen. De oproep tot avontuur heeft dan plaatsgevonden. 

Stap 1 – de Proloog

Stap 1. De Proloog  – de reis gaat beginnen
De proloog is het typische ‘once upon a time’ stadium. De hoofdpersoon, de held of de heldin, (let op: hoewel ik meestal de hij-vorm gebruik is de held voor mij net zo goed vrouwelijk, dierlijk, universeel en verwijst de term vooral naar een dramatisch personage),wordt geïntroduceerd in het leven van alledag. Het is relatief rustig, maar saai, enigszins instabiel en onder de oppervlakte borrelt het. We voelen dat er hoognodig iets moet gebeuren. Het avontuur ligt op de loer. Het is een uitstekende manier om de held te introduceren, privé, in zijn werksituatie en is tegelijk een belangrijke stap in het verhaal omdat, als het goed is, het hele drama in deze Proloog in besloten ligt. De held is zich nog niet bewust van wat er komen gaat. In sommige films of verhalen wordt hij of hij dan ook letterlijk ‘slapend’ geïntroduceerd. Misschien droomt hij van iets, heeft hij vage voorgevoelens, kampt hij met heimelijke innerlijke conflicten of broedt hij op een idee. Het is allemaal nog onder de oppervlakte. De Proloog draagt alles in zich en bevat niet alleen de backstory, maar het hele verhaal ligt als een slang opgerold te wachten totdat er iets gebeurt waardoor beweging in gang gezet wordt. Het thema wordt al voelbaar. De hoofdpersoon mist misschien iets, voelt zich incompleet en er sluimert een verlangen, het overdrachtelijke dorre land. Mooi voorbeeld is de openingssequentie uit American Beauty (1999). Deze opening heeft alles in zich om spanning op te wekken, nieuwsgierig te maken, de hoofdpersoon te introduceren en al min of meer voelbaar te maken dat hier nodig iets moet gebeuren . Tegelijk voorspelt deze proloog al het einde: over een jaar ben ik dood, meldt Lester Burnham. Wij willen nu weten: hoe dan?
(korte feuilleton over het boek storytelling in 12 stappen, dat in november bij uitgeverij Augustus verschijnt. (c) Mieke Bouma)