Het belang van de heldenmythe in tijden van verwarring
In de klassieke heldenmythe reflecteert de gezondheid van de koning of de koningin het welbevinden van een land of koninkrijk.
Als de koning gezond is en de koningin vruchtbaar, is er niets aan de hand, maar als de leider gewond is of ziek, is er
een probleem. Om het koninkrijk te helen moet een held erop uit om een heilig object of een medicijn te zoeken, of een heldin moet een bijna onmogelijke opdracht vervullen. Doel is heling en herstel, blokkades verwijderen zodat liefde kan stromen.
The waste land
Op dit moment vertoont onze wereld tekenen van een ziek koninkrijk. Het is het metaforische dorre land, the waste land. Dodelijke virussen, kanker, terrorisme, milieu-crises, economische onzekerheid, persoonlijke wanhoop, frustratie en vervreemding, armoede, miljoenen ontheemden. Al deze ellende reflecteert de staat van onze collectieve ziel. De koning is ziek. Maar wat is er nodig? Naar welk medicijn moeten we als held op zoek? En welke draken vinden we op onze weg?
Betekeniscrisis
Karen Armstrong schrijft in haar nieuwe boek In naam van God, dat we mondiaal lijden aan betekenisloosheid. We hebben te maken met wereldwijde betekeniscrisis.
En ja, je zou kunnen zeggen dat de terreurdaden, maar zelfs ook het kapen van het NOS journaal door een verwarde ziel… de directe gevolgen zijn van deze betekeniscrisis. Waartoe zijn wij op aarde?
Er gebeurde iets opmerkelijks na de terreuraanslag in Parijs. We riepen massaal: ‘je suis Charlie’. Het is net als wat Kennedy destijds zei: ‘Ich bin ein Berliner’. Ik identificeer me, betekent dat. Dat is prachtig, maar natuurlijk zijn we ook Youssef of Achmed. Gisteren las ik: wij zijn allemaal Tarik. JesuisTarik.
De verwarde ziel van Tarik reflecteert onze collectieve ziel.
Multidimensionaal
Wij zijn als mensen zijn multidimensionale wezens. In ons innerlijk koninkrijk huist een veelheid aan stemmen, aspecten, perspectieven en mogelijkheden. Het is de wereld in het klein.
Die aspecten maken soms ruzie en dat kan leiden tot innerlijke conflicten. Soms wordt een aspect diep weggemoffeld, onderdrukt of veracht of verwaarloosd, met alle gevolgen van dien. Soms neemt een bepaalde stem de overhand, voelt zich een hele pief. En daar ergert dat miskende stuk zich weer aan.
Dus ja, ik ben Charlie, maar ik ben ook Tarik en de portier en de politieagent, en de weduwe van… en het hoofd van de veiligheidsdienst…. In mij huist zowel de held als de draak, de heks én het onschuldige prinsesje, the beauty ánd the beast. In mij wonen ze allemaal.
Maar het drama van het leven is dat we die veelheid aan aspecten in ons niet ervaren als zich een probleem aandient. We gaan ons dan onmiddellijk met een deelaspect identificeren. Met Charlie bijvoorbeeld, of juist alleen met zo’n Syrië-ganger. We komen vast te zitten in een beperkt bewustzijn. Het feit dat we – au fond – al die stemmen in ons meedragen zijn, zijn we uit het oog verloren. We worden kleine bange, gefrustreerde, verwaande, arrogante, wanhopige mensjes met opgeblazen ego’s en we zijn onze grootsheid vergeten.
De prins en de draak
De vraag is dus: hoe verhoudt de prins zich tot de draak? Hoe speel ik het spel met mijn innerlijke demonen, mijn gefrustreerde innerlijke terroristen? De muppets op het balkon of de apen op mijn schouder? Wie heeft hier het hoogste woord? Met wie identificeer ik me het meest? Bind ik de strijd aan met dat wat niet in mijn kraam te pas komt? Verstop ik de draak in de kelder? Hak ik hem de kop af? Duw ik de heks de oven in? Of ga ik in dialoog.
Wat is er ten diepste nodig om de zaak te herstellen?
Hier komen verhalen in beeld. Verhalen leren ons hoe we afscheid kunnen nemen van dat beperkte bewustzijn. Daar gaat de klassieke heldenmythe over. Het proces van Ego naar Zelf.
De held bereikt een punt dat hij een grotere versie van zichzelf wordt, wijzer. Hij is over zijn eigen schaduw heen gesprongen, hij heeft tegenstellingen verzoend, obstakels verwijderd die de liefde blokkeerden. Hij laat zien dat het een alles met het ander te maken heeft. Dat de prins en de draak twee kanten van dezelfde medaille zijn.
Puzzel
De wereld van nu lijkt op zo’n puzzel van heel veel stukjes – wel 7 miljard – die allemaal kris kras door elkaar liggen. Ieder van ons moet op pad om zijn of haar stukje te vinden en dit te plaatsen in het grote geheel. Hiervoor is persoonlijke creatieve inzet nodig, ieders individuele talenten moeten worden benut. Als er genoeg mensen zijn die ‘hun’ stukje vinden en die kunnen plaatsen in het grote geheel, komt dat de wereldpuzzel ten goede. Zo kunnen we betekenis geven, het plaatje heel maken en het koninkrijk helen.
Maar als we terugschrikken, in de angst schieten, arrogant worden, in onze frustratie blijven steken, of ons steeds maar met een deelaspect identificeren creëren we een gat in de puzzel.
Verhalen leren hoe je dat stukje kunt achterhalen, hoe in je grootsheid kunt stappen, hoe je tegendelen met elkaar kunt verenigen, zodat de liefde kan stromen.
Misschien schiet daarom steeds de strofe uit het gedicht van Rilke me te binnen…
“Wellicht is alles wat er aan verschrikking leeft
in diepste wezen wel niets anders dan iets
dat onze liefde nodig heeft”
