‘Wie ben ik en waar ben ik naar toe op weg’… vragen die iedereen zich wel eens stelt. Het is als dwalen door een donker bos, op zoek naar… Ja, naar wat eigenlijk? En is er iemand die je de weg wijst?
In het Oost-Europese sprookje Vasalisa de Wijze krijgt Vasalisa op het sterfbed van haar moeder een klein lappenpopje. Dit popje moet ze met regelmaat wat eten geven en dan kan ze altijd om raad of hulp vragen, belooft haar moeder.
Niet lang daarna hertrouwt Vasalisa’s vader en de stiefmoeder en stiefzussen treiteren Vasalisa en laten haar sloven.
Op een dag, als het vuur in huis is uitgegaan, sturen ze haar het bos in, om een gloeiend stuk kool halen bij de boosaardige heks Baba Jaga.
Onderweg in het pikdonkere bos, vraagt Vasalisa steeds aan het popje welke kant ze op moet en zo arriveert ze bij de hut van Baba Jaga, een angstaanjagend wezen in een hut op kippenpoten en met grendels op de deuren van mensenvingers.
Vasalisa vraagt een kooltje vuur aan Baba Jaga, maar moet van haar eerst een aantal taken vervullen: het erf en het huis vegen, beschimmeld mais van goede mais scheiden, maandzaadjes van de aarde scheiden. Ook stelt Baba Jaga haar moeilijke vragen.
Gelukkig helpt het lappenpopje haar steeds de juiste antwoorden te geven en alle taken moeiteloos te voltooien.
Pas dan krijgt ze van Baba Jaga een schedel op een stok met daarin gloeiende kooltjes om mee te nemen. Triomfantelijk loopt ze met de schedel door het bos naar huis. Haar pad wordt nu verlicht. Als de stiefmoeder en stiefzusjes haar zien aankomen, rennen ze op haar af en trekken de schedel met gloeiende kooltjes uit haar handen.
Maar het vuur in de schedel verbrandt hen en ‘s morgens is er van de stief-familie alleen nog maar een hoopje as over.
Dit verhaal gaat over de ‘zegen’ van de intuïtie, gesymboliseerd door het popje. Dit intuïtieve vermogen dat we met ons meedragen, wijst ons altijd de weg. Maar het kan uit zicht raken als het niet gevoed wordt. Dan is er werk aan de winkel. We moeten op pad, dwars door de duisternis, schoon schip maken, het één van het ander leren onderscheiden voordat we ‘verlicht’ terug kunnen keren en korte metten kunnen maken met dat wat ons de hele tijd dwarsboomt.
Mischa Verheijden van Re-Story interviewde mij n.a.v. mijn boek Leren dansen met de draak.
In het niemandsland waar het oude verhaal voorbij is en het nieuwe nog niet geboren is kan je jezelf vernieuwen.
-door Mischa Verheijden
De kernboodschap van de mythen en verhalen die mensen elkaar door de eeuwen heen hebben verteld is dat eerst iets moet vastlopen of stagneren voordat we bereid zijn dieper te duiken en ons perspectief te verschuiven. Dramaturg, scenarioschrijver en oprichter van de Storytelling Academy Mieke Bouma bundelt in Leren dansen met de draak mythen en verhalen over het omgaan met een crisis: “Verhalen leren je hoe je jezelf kan vernieuwen en vooral hoe je vertrouwen kan houden in moeilijke tijden.”
“Als kind was ik al dol op verhalen en sprookjes en ik had gelukkig een moeder die dat ook was. Zij las me heel veel mythen, sprookjes en bijbelverhalen voor.
Ik had al snel door dat die verhalen boodschappen bevatten en dacht na over de betekenis ervan: waarom heeft de schrijver dit erin gezet? Van jongs af aan had ik ook het idee dat ik zelf verhalen kon maken en ik begon dus al vroeg met schrijven en het bedenken van verhalen.
Ik heb daar mijn vak van kunnen maken. Op de theaterschool raakte ik geïnteresseerd in hoe je betekenis kan creëren met de stukken die je brengt. Het zoeken naar betekenis vind ik een heel mooi proces.”
Betekenis verloren
Met Leren dansen met de draak: mythen en verhalen over omgaan met een crisis vat Mieke Bouma perfect de tijdgeest, omdat juist in de huidige chaotische crisistijd veel mensen het gevoel hebben hun betekenis te zijn verloren.
Hoe schrijf je je levensverhaal? Het komend jaar ga ik voor Uitgeverij Atlas weer een boek schrijven voor de Schrijfbibliotheek. Het zijn schrijven van een autobiografie is fascinerend en tegelijk complex proces. Want waar gaat jouw leven eigenlijk over? Wat zijn belangrijke momenten? Waar ging je de mist in? Wat heb je geleerd? Is er een rode draad? Zijn er terugkerende thema’s? Hoe begin je?
Als je besluit het verhaal van je leven op te tekenen is het goed te bepalen wat je precies wilt en waarom. Een ding staat vast… je levensverhaal is geen opsomming van feiten, zoals vaak in een c.v. Wislawa Szymborska maakt in onderstaand gedicht duidelijk waarom.
Het schrijven van een c.v.
Een gedicht van de Poolse dichteres en nobelprijswinnaar Wislawa Szymborska (1923-2012)
Wat moet je doen?
Je moet een aanvraag indienen
en bij die aanvraag een c.v. insluiten.
Ongeacht de lengte van het leven
moet het c.v. kort zijn.
Bondigheid en selectie zijn verplicht.
Vervang landschappen door adressen
en wankele herinneringen door vaste data.
Van alle liefdes volstaat de echtelijk,
en van kinderen alleen die welke geboren zijn.
Wie jou kent is belangrijker dan wij jij kent.
Reizen alleen indien buitenlands.
Lidmaatschappen waarvan, maar niet waarom.
Onderscheidingen zonder waarvoor.
Schrijf zo alsof je nooit met jezelf hebt gepraat
en altijd ver uit je eigen buurt bent gebleven.
Ga zwijgend voorbij aan honden, katten, vogels,
rommeltjes van vroeger, vrienden, dromen.
Liever de prijs dan de waarde,
de titel dan de inhoud.
Eerder nog de schoenmaat dan waarheen hij loopt,
hij voor wie jij doorgaat.
Daarbij een foto met één oor vrij.
Zijn vorm telt, niet wat het hoort.
Wat hoort het dan?
Het dreunen van de papiervernietigers.
‘Ga je op vakantie, kom je jezelf tegen…’ Dat gebeurde me laatst. Ik had een drukke periode achter de rug en wat denk je… Kom ik mezelf met mijn drukke hoofd tegen. Helemaal ingesteld op trouble shooten, snel reageren, telefoon in de aanslag, snel op mailtjes reageren. Mijn overactieve zelf zat me even behoorlijk in de weg. Gelukkig verdween het in de loop van de eerste week naar de achtergrond en kwam er een ander (loom) aspect naar boven. Veel prettiger gezelschap op vakantie.
Jim and Andy Kun je eigenlijk op vakantie van jezelf?, vroeg ik me af. Ik kreeg min of meer antwoord op de vraag doordat ik – tijdens diezelfde vakantie – de intrigerende Netflix-documentaire Jim and Andy (2017 bekeek. De documentaire biedt een wel heel bijzonder kijkje achter de schermen bij de opnamen van de film Man on the Moon (1999) over de onaangepaste komiek Andy Kaufman. Andy wordt gespeeld door Jim Carrey…
Om de onvoorspelbare Andy, en diens grofgebekte alter ego Tony Clifton te kunnen spelen, besloot hoofdrolspeler Jim Carrey om tijdens de opnamen volledig ‘in character’ te blijven. Ook na een scène, buiten de opnames om, bleef hij dus Andy of Tony. Vier maanden lang. Hij had zichzelf – Jim Carrey – even op de achterbank geplaatst. En het is verbluffend en bijna verontrustend te zien hoezeer Jim helemaal Andy – en soms Tony – wordt, hoezeer hij zich als instrument beschikbaar stelt voor de geest van Andy. Jim is zelf echt verdwenen.
Ik moest erg lachen om het volgende: op een zeker moment in de documentaire zegt het personage (Andy) over de Acteur (Jim): ‘Kijk, dat is de caravan van Jim Carrey. Die heeft tot nu toe verdomd weinig bijgedragen aan dit project en toch krijgt hij straks alle eer. Jim kan zijn best doen, maar mij zal hij nooit helemaal worden.’
Hoe ga je als regisseur om met zo’n acteur? vroeg ik me af.
‘In character’ Regisseur Milos Forman werd inderdaad gek van Carrey’s gedrag. Hem aanspreken voor of na de opnamen werkte niet, want dan was Jim Andy of Tony, en nooit zichzelf. Dus belde Forman Jim een keer midden in de nacht op en liet weten dat hij wilde stoppen met de film. Jim legde uit aan Forman uit dat hij wel ‘in character’ moest blijven, omdat hij het anders nooit zou volhouden om steeds tussen die verschillende identiteiten te moeten switchen. Forman antwoordde: ‘Het is al goed. Ik ga door. Ik wilde gewoon even de echte Jim horen.’ (Bron: VPROgids)
Parel In de documentaire zie je hoe Jim Carrey zelf op bijna verlichte wijze commentaar levert op dit proces. Hij legt uit dat hij als komiek zijn ego lange tijd nogal belangrijk vond. Met zijn grappen grollen wilde hij mensen graag pleasen en vermaken. Hij vertelt hoe heerlijk het is om je ‘ik’ even aan de kant te schuiven. ‘Alles waar wij als mensen naar verlangen is onze eigen afwezigheid, naar dat wat er gebeurt als we sterven.’
Ook zegt hij: de persoon die hier op aarde rondloopt, dat is eerder een soort avatar die je zelf gecreëerd hebt, die je gebruikt om ander mensen te pleasen, erbij te horen,. Je gedraagt je op een bepaalde manier, je verzint smoesjes, je lacht, je doet een apenpak aan… maar ergens in je leven moet je er achter komen dat het er niet om gaat hoe je overkomt. Op een zeker moment moet je de buitenkant, dat imago eraf krabben en dat wat dan overblijft, dat is wie je bent. Zie je persoonlijkheid maar als een parel. Wat is de zandkorrel die de parel heeft gevormd? Die parel is persoonlijkheid, die beschermt je.’
‘Vind een gat in je psyche en kruip er door naar buiten en kijk het diepe gat van het ‘niet weten’ aan. Je omgeving zal dat niet fijn vinden. Mensen om je heen willen dat je je oude zelf blijft spelen, zoals je altijd deed.’
Op de vraag waar zijn ware ik zich bevond toen hij Andy was, antwoordt hij:
‘Er is een zachte rustige plek in het universum, dat alles lijkt te omvatten. Daar ben ik dan. Het fascineert me, dat verdwijnpunt.’
De verlichte nar
In De 12 oerkarakters van storytelling, maar ook in mijn nieuwe boek Het verhaal van je leven behandel ik het archetype van de Nar. Hoewel ik The Truman Show met Jim Carrey in de hoofdrol een fenomenale film vond bleef Carrey altijd de nar voor mij. Ik ergerde me vaak aan die grimas, altijd maar die lolbroek. Maar de nar heeft als opgave verlichting te brengen en ik zag ineens dat Jim Carrey daar op bijna magische wijze in is geslaagd. Jim Carrey vertelt wat Jezus en de Boeddha ook vertelden. Ik weet niet hoe het verder gaat met Jim Carrey, op internet lees je dat sommige mensen denken dat hij gek is geworden, maar als dat al zo is, dan is het wel een soort verlichte gek.
Door die documentaire werd ik me tijdens mijn vakantie maar al te zeer bewust van de ballast die ik van tijd tot tijd meesleep.
Dus: zet je ego maar even op de achterbank…Lang leve de verlichting. Dank je Jim Carrey.
Sinds kort heb ik een nieuw ritueel. Als ik een verhalenkring leid of een workshop storytelling verzorg, zet ik aan het begin een lege stoel in de kring klaar. Dat heb ik geleerd van Clarissa Pinkola Estes, die in haar boek De ontembare Vrouw refereert aan oude verhaaltradities, de Cantadores. De lege stoel werd neergezet voor een denkbeeldige gast en bood ruimte aan de behoeften van alle aanwezigen. De stoel als groepsziel.
We staan er niet altijd bij stil, maar het Apple logo – de appel waar een hap uit is genomen – is een directe verwijzing naar het verhaal over de zondeval uit het Bijbelboek Genesis, waar tot dan toe Adam en Eva gelukkig in het paradijs ronddartelden, tot Eva door de slang verleid werd om van de verboden vrucht te eten die aan de boom van kennis van goed en kwaad groeide. Eva gaf Adam ook een hapje en op dat moment werden ze zich bewust van hun naaktheid en gingen zich ervoor schamen. Ze begonnen zich te ‘realiseren’.
Het logo is een symbool, een teken en het vertelt iets. De hap uit de appel staat voor de drang je als mens te ontwikkelen, kennis te vergaren en bewustzijn te vergroten, ook al zorgt die realisatie ervoor dat je het paradijselijke – onbewuste – stadium moet verlaten. Met het logo vertelt Apple ons impliciet een verhaal. Namelijk: ontwikkel je, ‘stay hungry, stay foolish’, ‘think different’.
Nadat Alice – in Alice in Wonderland -, brandend van nieuwsgierigheid, het konijn achterna is gedoken, all down into the rabbithole – valt ze door een lange schacht naar beneden. De val lijkt eindeloos te duren. Het houdt maar niet op. Haar bewustzijn dijt uit, haar besef van tijd verandert.
Zelf ben ik jaren geleden eens van de houten buitentrap bij mijn huis naar beneden gekukeld. In mijn handen droeg ik een schaal met etensresten die ik wilde weggooien. Ik verloor mijn evenwicht en dook voorover. De val duurde misschien niet meer dan een paar seconden, maar in die luttele seconden ervoer ik een wonderlijke vertraging van tijdsbewustzijn. Oh, ik ga vallen, dit gaat niet goed, als ik maar niets breek, als ik verkeerd terecht kom moet ik mijn afspraken van morgen afzeggen, hoe ziet mijn agenda er eigenlijk uit de komende week? O, ja morgen een afspraak met Frans, best belangrijk. Heb ik eigenlijk zijn telefoonnummer? Stel dat ik ongelukkig neerkom en iets breek, o, kijk daar vliegen de voedselresten uit de schaal, zie je wel ik duik voorover, dat betekent dat ik een koprol maak, kijk ik scheer langs de rozenstruik met die scherpe doornen, ik haal mijn arm open, etc.
De hotelketen het Ritz Carlton wil de gasten graag ‘koninklijk’ ontvangen en bedienen. Iedere werknemer – van ober tot kamermeisje, van portier tot schoonmaakster – ziet het als een persoonlijke missie voor iedere gast een uniek en memorabel verblijf te creëren. En niets gaat hen daarin te ver…
Zo arriveerde er eens een jong gezin in het hotel op Bali. De ouders hadden speciaal voor hun jongste zoon – die op een speciaal dieet was – eieren en melk meegenomen. Maar bij aankomst bleek de melk zuur en de eieren gebroken. De manager en zijn staf waren behulpzaam en doorzochten de hele stad, maar konden nergens melk en eieren krijgen. Maar een medewerker herinnerde zich dat er in Singapore een speciale winkel bestond die deze producten verkocht. Toevallig woonde zijn schoonmoeder in Singapore. Hij belde haar op en gaf haar de verlangde items door en vroeg haar naar Bali te vliegen om ze af te leveren. En dat gebeurde. De familie was het management zielsdankbaar en vertelde dit verhaal uiteraard aan iedereen die het maar horen wilde.
Iedere dag, overal ter wereld, in iedere vestiging van het Ritz Carlton, beginnen de werknemers van het hotel met een korte meeting van 15 minuten. De meeting staat bekend als ‘line-up’. Voordat huishoudelijke taken worden besproken worden eerst WOW-stories uitgewisseld: klantverhalen en belevenissen die het koninklijke verblijf en de uitmuntende gastvrijheid aantonen.
De verhalen bekrachtigen de bedrijfscultuur en inspireren de medewerkers. Tijdens de ‘line-up’ leest iemand een zogenaamde WOW-story voor. En zo’n WOW- story wordt vervolgens per mail gedeeld met alle andere vestigingen in de wereld. Dus de ober in Boston hoort hetzelfde verhaal als de conciërge op Bali.
Een geweldig staaltje van interne en externe branding.
Bij Independer.nl hebben we onlangs een vergelijkbaar traject in gang gezet. We zijn begonnen met het verzamelen van verhalen, typische Independer-verhalen over het werken bij Independer, grappige anekdotes over collega’s, over de bedrijfscutluur, typische klantverhalen over hoe de klanten benaderd worden. Kortom verhalen over welke waarden er geleefd worden: eerlijk, recht door zee, no nonsens, collegiaal en behulpzaam. Op dit moment worden die verhalen gebundeld en vormgegeven in een mooi boekje.
We weten het zelf heel goed: we hebben de neiging producten en bedrijven aantrekkelijk en geloofwaardig te vinden als er een goed verhaal aan kleeft. Een mythe mag ook. We kopen liever verhalen dan producten. Dat is in een recent onderzoek van het New Yorkse onderzoeksbureau 3DAccountability, in samenwerking met CoolBrands onlangs aangetoond.
Het loont dus om als bedrijf of als ondernemer te investeren in STORYTELLING als je je product of je dienst onder de aandacht wilt brengen.
Als het je lukt de informatie die je kwijt wilt in een goed verhaal te verpakken, triggert dat de emotie en de verbeelding en daarmee de rechterhersenhelft (linkerhelft: feiten en logica, rechts:
verbeelding en emoties).
Niet alleen wordt de merkbeleving en het (koop)gedrag beïnvloed, maar verhalen reizen ook verder en worden doorverteld. Wat wil je nog meer…
Het vertellen van een goed verhaal biedt daarom veel kansen voor merken, ondernemers en organisaties in een tijd waarin klassieke communicatie, zoals reclame, steeds minder goed werkt. Want wat worden we moe van schreeuwerige boodschappen, opdringerige verkopers. We willen iets wat aankomt, wat echt is, wat beklijft en wat geloofwaardig is.
Maar hoe kom je aan een zo’n verhaal? Maar wat is eigenlijk een goed verhaal? Hoe vertel je het? En hoe zorg je dat het doorverteld wordt?
In een van mijn trainingen over persoonlijk leiderschap zat laatst een jonge vrouw van halverwege de dertig. Ze zag er een beetje kleurloos en moe uit. Ze werkte al vijf jaar bij de belastingdienst en had van haar manager de opdracht gekregen iets te doen aan haar persoonlijke ontwikkeling.
Een van de eerste opdrachten die ik gaf, was het maken van een gewaagd verlanglijstje. Ik vroeg de deelnemers minstens 10 en zo mogelijk 50 dingen op te schrijven die je wel zou willen realiseren, beginnend met de zin: ‘Ik zou wel….’. Er zijn mensen voor wie deze opdracht een peulenschilletje is. Zij schrijven moeiteloos de meest waanzinnige wensen op, variërend van een reis naar Antarctica, een soepfabriek beginnen, een huis bouwen, bungee jumpen, ontslag nemen, in een opera zingen tot een restaurant in Italië beginnen. Maar voor veel mensen is dit toch een lastige opgave. Zo ook voor deze jonge vrouw. Er kwam niets op papier. Ze wist het echt niet.
Het gevoel het niet te weten is in de reis van de held zo’n typisch geval van ‘het dorre land’. De held is vastgelopen en is het contact met zijn creatieve potentieel verloren. De held zal wakker gekust moeten worden. Er moet iets gebeuren en de opgave is de juiste snaar te raken zodat er iets in beweging wordt gezet.
Ik gaf – vooral voor haar – een andere opdracht: ik vroeg de deelnemers te vertellen over een topmoment uit hun leven. Na enig aarzelen had ze inderdaad een verhaal: ze had, in een grijs verleden, op de kunstacademie gezeten (we waren allemaal verrast en verbaasd) en had als eindexamenopdracht een mooie kleurige quilt gemaakt, waar ze veel lof voor geoogst had. Toen ze hierover sprak glansden haar ogen plotseling. Het leek wel of er iets ‘aangeraakt’ was. Na de middagpauze zei ze tegen me: ‘ik heb toch nog even een wensenlijst gemaakt’. En ze las me voor: wonen in Griekenland, met kleurige lappen en stoffen werken, een eigen zaakje beginnen. Ze straalde toen ze me aankeek.
En toen kwam alles in een stroomversnelling. Aan het einde van de training, een paar weken later, had ze emigratiepapieren voor Griekenland aangevraagd en haar ontslag genomen bij de Belastingdienst.
Dit is natuurlijk een uitzonderlijk verhaal. Het gaat niet altijd zo snel. De held moet er klaar voor zijn. En dat was kennelijk bij haar het geval. Haar creatieve potentieel moest nodig weer ontsloten worden. Een mooi voorbeeld van hoe deelnemers in een training wakker kunnen worden en zich realiseren dat er beweging in hun leven moet komen. De oproep tot avontuur heeft dan plaatsgevonden.
Voor managers en professionals die hun effectiviteit willen vergroten met behulp van storytelling, hebben Astrid Schutte van StoryVentures en Mieke Bouma de tweedaagse masterclass ‘Storytelling & Leiderschap’ ontwikkeld. In 2011 zijn er twee masterclasses: op 19 & 20 mei en op 6 & 7 oktober.
Mieke: Volgens mij belde jij mij ruim een jaar geleden op. Het was heel toevallig, want ik had net je boek herlezen. Ik dacht: Oh wat leuk! Want ik vind ‘Corporate Stories’ een heel goed boek. Helder en met prachtige voorbeelden.
Astrid: Ik mailde je omdat ik je naam was tegengekomen op internet op de site van Manfred van Doorn, die bezig is met leiderschap & films. Daar stond dat je ook corporate stories maakte. Dat vind ik interessant vanwege je scenarioachtergrond. Ik was zelf net gestart met een scenariocursus bij de Scriptschool en zag hoe beeldend scriptschrijvers moeten werken om een goed script te kunnen schrijven. Ik was benieuwd hoe dat in je aanpak terugkwam.
Mieke: We hebben vrij snel afgesproken te gaan praten bij ‘Zussen’ in Utrecht. Op onze eerste ontmoeting volgden er al snel meer. Het was steeds inspirerend. Ik had al snel het idee dat we op dezelfde golflengte zaten en dat we complementair zijn. Ik kom zelf uit de creatieve, intuïtieve dramahoek. Jij hebt een scherpzinnige geest en bent secuur en degelijk. Maar ik merkte ook dat je een grote passie voor verhalen hebt.
Astrid: Mij trof je warme persoonlijkheid. Daarnaast ben ik altijd op zoek naar manieren om mijn corporate story-trajecten verder te ontwikkelen en effectiever te maken. Volgens mij heb ik toen voorgesteld om samen een masterclass ‘Storytelling & Leiderschap’ te ontwikkelen. In de corporate story-trajecten die ik deed was ik er achter gekomen hoe belangrijk de rol is van leiders in een organisatie als het gaat om het verhaal van de organisatie te vertellen. Die inzichten wilde ik vertalen in een masterclass. Gelukkig zei je meteen ‘ja’. Waarom eigenlijk?
Mieke: Heel veel mensen hebben het over ‘de kracht van verhalen’ en dan klinkt het als een soort truc. Maar dat is het niet. Verhalen kunnen enorm helpen als je een bedrijf wilt transformeren tot een organisatie waar de mens centraal staat. Leiderschap zou moeten gaan over verhalen delen, luisteren naar elkaar, maken dat iedereen telt omdat je zo de voorwaarden schept voor succes. De tijden van top down-aansturing zijn voorbij. Omdat we in zo’n ingewikkelde maatschappij leven is zelfsturing en leiderschap, ook op de vierkante meter, belangrijk om te kunnen veranderen. Dat leiderschap wakker maken in iedereen die een verschil wil maken in de wereld, is mijn missie. Wat heb jij eigenlijk met leiderschap?
Astrid: Vroeger dacht ik dat leiders en managers identiek waren. Maar als journalist kwam ik ook veel managers tegen die geen leiders waren, maar vooral uitvoerders van wat hun bazen dicteerden. Ik had vaak een hekel aan de poeha waarmee de beroepsgroep zich soms omgeeft. Mensen die een heldere visie hebben en die goed kunnen uitdragen, zoals Barack Obama zijn leider omdat ze een verhaal hebben dat anderen inspireert. Dat verhaal nodigt anderen uit zich aan die visie te verbinden waardoor je samen doelen kunt bereiken die je alleen nooit zou kunnen halen. kijk voor meer info op www.innessence.nl
Het boek is bijna af en daarom onthul ik vanaf nu iedere week 1 van de 12 stappen, als een soort feuilleton tot aan de boekpresentatie. Te beginnen bij stap 0, bij wat je moet weten vóór je de reis aanvaardt.
Om te beginnen… voor alle schrijvers en verhalenbedenkers hier vast de grote ontluistering van het boek: ook al denk je dat je bezig bent met een volkomen unieke creatie, eigenlijk bestaat er maar één verhaal.
Tot deze conclusie kwam Joseph Cambell in de jaren 50 van de vorige eeuw nadat hij zo ongeveer de hele wereldliteratuur had doorgespit.
Ieder goed verhaal gaat in essentie over een reis, een avontuur, waarbij de hoofdpersoon, die in dit verband ‘de held’ wordt genoemd, uitgedaagd wordt zijn gewone leventje achter zich te laten om een onbekend avontuur aan te gaan. In de meeste verhalen leidt die reis, of die nu metaforisch is (een innerlijke reis) of daadwerkelijk plaats vindt, via hoogtepunten en dieptepunten uiteindelijk tot groei en (zelf)ontwikkeling. Aan het einde is de held (of de groep waar hij deel van uitmaakt) niet meer wie hij aan het begin was. Meestal is hij wijzer, gelukkiger of minder eenzaam geworden en heeft bepaalde inzichten verworven. En als het slecht afloopt, dan zijn er toch lessen geleerd en is de gemeenschap verrijkt. Waarmee de reis ten einde is en er weer een nieuw avontuur kan beginnen.
Deze cyclische trip, ook wel de Monomythe genoemd, is later door Vogler bewerkt tot The Writers Journey, al jarenlang de Bijbel van Hollywood. Nu dan voor de Nederlandse markt: Storytelling in 12 stappen, op reis met de held.
Volgende keer gaat de reis beginnen. Houd dit feuilleton dus in de gaten.
O ja…
Wat moet je meenemen op reis? Een open vizier natuurlijk, maar misschien heb je vast een idee, een hoofdpersonage of een beeld. Stop dit vast in je koffer, volgende week vertel ik je wat de eerste stap is van de Reis van de Held.
Verhalen zijn net mensen: uiterlijk allemaal uniek en verschillend, maar hoe dieper je erin duikt hoe meer ze op elkaar gaan lijken. twee harten of twee nieren zijn al nauwelijks van elkaar te onderscheiden en het menselijk DNA is geloof ik voor meer dan 95% identiek. Zo ook met verhalen.
Gisteren liep ik rond op een conferentie over schrijven en e-cultuur in Delft. Heb daar zelf een minilezinkje gehouden over narratieve technieken. Of je nu filmpjes maakt, danst, games ontwikkelt met jongeren… au fond gaat het allemaal om wat je wilt vertellen. To express & to connect. Verhalen vormen de grondslag voor heel veel creatieve uitingsvormen en dan is het fijn te beseffen dat alle verhalen variaties zijn op dat ene oerverhaal, het verhaal over scheiding-inwijding-terugkeer. Een hoofdpersoon die naar geluk streeft… dat veroorzaakt gedoe, conflict en chaos en aan het einde is dat gelukt of niet gelukt en zijn er lessen geleerd.
Verlangen we niet allemaal terug naar waar we vandaan kwamen: de heelheid, de oersoep? Eindelijk rust! Al dat getwitter!
Maar… Voorlopig heeft de digitale revolutie ‘storytelling’ voorgoed veranderd en beschikken we over waanzinnig veel middelen om onze verhalen met anderen te delen. Nu niet meer klagen over gebrek aan inspiratie. Het is hooguit een kwestie van focussen.
Goed idee: geef het hoofdkarakter uit je boek of je script een eigen facebookpagina!
En dit…. leuk experiment met perspectiefwisseling: http://www.hboimagine.com/
Vandaag besloten om de inhoud (nou ja… deel ervan) van mijn rode Moleskine te delen met de wereld.
In de aanloop van… of als spin off… van mijn boek dat ik aan het schrijven ben… Storytelling in 12 stappen – Op Reis met de Held, voor Uitgeverij Augustus/de Schrijfbibliotheek.
De Reis van de Held (ook wel Monomythe genoemnd) is een fascinerend en ontroerend verhaalmodel ooit door Joseph Campbell gedestilleerd uit alle grote mythen, verhalen en dromen van de wereld. Een ontwerp op basis waarvan je ieder (goed verteld) verhaal kunt duiden, begrijpen, maar wat tegelijk ook waanzinnig inspirerend is bij het construeren van nieuwe verhalen. Juist omdat het weer teruggrijpt op dat oerverhaal dat ten grondslag ligt aan het complete menselijk bewustzijn. Wat kan dat ‘goddelijk’ ontwerp betekenen voor schrijvers en verhalenvertellers? Daar gaat mijn boek over.
Het schrijven van het boek gaat lekker. Ik zit al op 14.000 woorden (moeten er zo’n 30.000 worden). Maar deze week zo fanatiek door zitten schrijven dat ik er een schrijfblessure aan heb opgelopen. Verkeerde werkplek waar ik geheel bezeten en geinspireerd 5 uur non-stop heb zitten schrijven, leidde tot een giga-knoop tussen mijn schouderbladen. Gevolg: stijfheid, stramheid en pijn. Gedwongen schrijfpauze. En dus dit weekend lezen en aantekeningen met potlood in mijn al eerder genoemde rode Moleskine. En tussendoor Yoga, Chi-kung, een lange fietstocht en een wandeling van anderhalf uur door de bossen en weilanden. Nu weer in orde.
Ik keek intussen weer eens naar de TED presentatie van Elisabeth George. http://www.ted.com/talks/elizabeth_gilbert_on_genius.html… Prachtig verhaal over hoe het eigenlijk werkt, dat schrijfproces. Natuurlijk is het soms buffelen en ploeteren, maar vooral ook: je openstellen. Er is een verhaal dat verteld moet worden en het zweeft door de lucht. Het is op zoek naar een vertolker, dat kan jij zijn, maar als je er niet voor openstaat, zoekt het verhaal wel een ander. Goede ideeën en mooie verhalen komen tot ons via een wonderlijk en fascinerend creatief proces. Dat creatieve proces wil ik graag tot onderwerp maken van mijn blog. En hoe mijn boek tot stand komt!
