Crisis of Wake up call?
Ken je het vlindereffect? De fladderende vleugels van een vlinder in Brazilië kunnen een tornado veroorzaken in Texas. Een treffende metafoor voor de chaos waar we momenteel wereldwijd mee te dealen hebben. Een klein onzichtbaar, zich razendsnel verspreidend virus, waar we eerst nog wat lacherig over deden, ontwricht inmiddels de wereld. Het is crisis op vele fronten.
Controle
We dachten dat we als mensheid de controle over zo’n beetje alles hadden, dat wij grenzen en regels konden aanbrengen, dat we de boel op orde hadden, maar dat blijkt ineens een gigantische vorm van zelfoverschatting. Het virus is oncontroleerbaar en dringt overal doorheen, maakt geen onderscheid, erkent geen grenzen, is superklein en onzichtbaar en vooralsnog onbeheersbaar. Dat stemt ons nederig.
Autonomie
Wij kunnen nu niets meer plannen. Onze autonomie wordt beteugeld. Voorstellingen, muziekuitvoeringen, festivals zijn gecanceld. Scholen zijn dicht, opdrachten vervallen, inkomsten drogen op. Niks zelfbeschikking. Het gebeurt gewoon. We zeggen: ‘Het gaat door als het virus het toelaat’. Dus niet ‘als God het wil’, maar als het virus het wil. Het virus als wispelturig onvoorspelbaar lot. Het enige waar we macht over hebben is onze eigen respons op wat zich voordoet.
Wake up!
We wisten best dat we als mensheid de boel behoorlijk aan het verzieken waren op onze planeet, maar we waren te laks, te opportunistisch, te hebzuchtig of te onmachtig om er iets aan te veranderen. En nu is er boze fee die ons midden in de nacht wakker heeft gekust, terwijl we lekker lagen te slapen en ons met iets opzadelt waar we geen raad mee weten, waar we niet op gerekend hadden. Zijn we zelf het virus waar de planeet aan ten onder dreigt te gaan?
Verbonden
Het virus zegt: ik kan niet zonder jou. Zonder jou kan ik niet overleven. Het virus gaat graag verbindingen aan en wijst ons daarmee impliciet op de onderlinge verbondenheid van alle organismen, inclusief de aarde. De ironie is: de mens is zelf de gastheer, de drager voor het virus. We kunnen het virus daarom niet buiten onszelf plaatsen. We kunnen er niet tegen vechten. We zijn niet afgescheiden, we maken er deel van uit. Het virus is te gast bij ons, zoals wij te gast zijn op de aarde.
Adem en lucht
Het virus tast longen en luchtwegen aan. Longen worden in verband gebracht met lucht, opluchting, ruimte en adem, maar anderzijds met verdriet en benauwdheid. Je ziet nu al: moeder aarde komt op adem, nu het virus ‘mens’ zich even gedeisd houdt. De ironie is dat het virus – als we niet ziek worden – ons nu de gelegenheid biedt ruimte voor onszelf te nemen, en op adem te komen, nu het werk stilligt. En is de lucht dankzij het verminderde vliegverkeer in tijden niet zo schoon geweest.
Maar we kunnen pas echt weer opgelucht ademhalen als er een vaccin is of als we immuniteit hebben opgebouwd, en als we erkennen dat het lichaam van Moeder Aarde net zo kwetsbaar is als dat van ons mensen.
De verborgen schat
Een crisis zorgt voor verwarring, angst en onzekerheid. Dat zien we in alle grote verhalen terug. Plotseling is er een plaag, een monster, een draak, een orkaan… er wordt aan de noodrem getrokken en het leven komt piepend en knarsend tot stilstand. Van de grote verhalen kunnen we leren dat de crisis tegelijkertijd een ommekeer is, dat er in de diepste duisternis een schat ligt verborgen.
Etymologisch komt het woord crisis voort uit het oud-Griekse werkwoord krinomai en dat betekent: scheiden, schiften, onderscheiden, beslissen, beslechten, richten en oordelen. Zo bezien, is een crisis een ‘moment van de waarheid’, waarop een beslissing moet worden genomen die van grote invloed is op de toekomst. Daar komt het nu op aan…
Wellicht kunnen we over een tijdje terugkijken en zeggen: daar begon de transformatie op aarde. Toen brak er een nieuwe tijd aan. Daar werden de eerste contouren van een nieuw verhaal zichtbaar.
Vooralsnog is het: stilzitten terwijl we geschoren worden.
© Mieke Bouma – maart 2020
